Ngày nay, có thể bắt gặp hình ảnh nhóm các bạn tthanh niên nam nữ, trẻ em di chuyển thuần thục trên đôi giày trượt patin ở đường phố hoặc những nơi công cộng như: sân trượt, công viên, khu chung cư, sân chơi chung… Vậy nhưng có rất ít người hiểu được môn thể thao trượt patin bắt nguồn từ đâu, hình thành và phát triển như thế nào.

Ở bài viết này, Patin Bắp và Khoai sẽ cung cấp thêm những kiến thức cơ bản về bộ môn thể thao mới lạ nhưng vô cùng hấp dẫn này để khách hàng có thêm thông tin hữu ích.

Patin là gì?

Hoạt động thể thao trượt Patin được gọi với cái tên quốc tế là inline skating hay Roller Sports là hoạt động người chơi thực hiện động tác di chuyển trượt bằng giày có bánh xe trên đất hoặc các mặt phẳng…vật liệu khác. Hay trượt trên băng bằng giày có gắn lưỡi kim loại được gọi là ice skating.

Giày trượt Patin là giày có gắn bánh xe với nhiều loại kích thước và đặc tính khác nhau. Có 2 loại giày trượt patin được nhiều người biết đến là giày patin 4 bánh 1 hàng dọc và loại 4 bánh 2 hàng ngang (hay còn được gọi là giày patin 2 hàng bánh).

Rèn luyện sức khỏe với môn thể thao patin ngày càng được nhiều gia đình lựa chọn.

Tùy từng thể loại chơi phù hợp mà đôi giày trượt có thể tùy biến lắp 3 bánh, hoặc 5 bánh xe với kích thước bánh lớn nhỏ khác nhau. Kích thước đường kính bánh xe giày patin phổ biến hiện nay là: 64mm, 68mm, 70mm, 72mm, 76mm, 80mm, 90mm, 100mm, 110mm, 125mm.

Vậy Patin có lịch sử phát triển ra sao?

Hiện nay, môn thể thao patin phát triển khắp nơi trên thế giới và thành môn tranh giải của thế vận hội Olympic thế giới. Các vận động viên được trang bị loại giày với kích cỡ bánh xe và frame khác nhau để phù hợp với từng nội dung thi đấu khác nhau. Mặc dù vậy, lịch sử ra đời và phát triển của đôi giày trượt patin đã trải qua nhiều giai đoạn với các sáng tạo cải tiến để hình thành nên mẫu giày tiện lợi như hiện nay.

* Từ những sáng chế ban đầu

Giày Patin đầu tiên được phát minh vào năm 1743 bởi một nhà phát minh người Hà Lan. Nhưng do tài liệu về nhà phát minh người Hà Lan bị thất lạc, đến năm 1760, một nhà phát minh người Bỉ John Joseph Merlin được ghi nhận là người phát minh đôi giày Patin đầu tiên sử dụng dây da, bánh xe kim loại nhỏ và tấm gỗ, dựa trên ý tưởng giày trượt băng.

Nhà phát minh đầu tiên được biết đến của một đôi giày trượt patin là John Joseph Merlin.

Merlin sinh ngày 17 tháng 9 năm 1735 tại Huys, Bỉ. Ông lớn lên để trở thành một nhà sản xuất nhạc cụ và thành tựu nhà phát minh cơ khí. Một trong những phát minh của ông là một đôi giày trượt với một dòng bánh xe kim loại nhỏ. 

Sau khi trải qua các giai đoạn chuyển đổi từ bánh xe sắt, sang bánh xe gỗ, giày trượt Patin hiện nay sử dụng bánh xe đúc từ nhựa tổng hợp, có vòng bi ở giữa để giảm ma sát và tăng tốc độ, đồng thời sử dụng khung nhôm (frame) thay cho tấm gỗ.

Ý tưởng trượt patin đã đến Pháp vào năm 1789 với Lodewijik Maximilian Van Lede và giày trượt băng mà ông gọi là patin một terre trong đó dịch từ tiếng Pháp sang giày trượt băng đất liền hay "giày trượt đất". Giày trượt của Van Lede bao gồm một tấm sắt có gắn bánh xe bằng gỗ. Ông là một nhà điêu khắc tại Học viện Bruges ở Paris và được coi là rất lập dị.

Vào năm 1819, đôi giày trượt patin đầu tiên đã được cấp bằng sáng chế, có thiết kếvới thiết k 4 bánh 2 hàng và vẫn duy trì cho đến năm 1863, khi giày trượt có hai trục được phát triển. Những đôi giày trượt này cho phép kiểm soát nhiều hơn và sự phổ biến của chúng lan nhanh ở Bắc Mỹ và Châu Âu. Giày trượt bốn bánh bốn bánh nhanh chóng thống trị ngành công nghiệp sản xuất giày trượt. Một số công ty tiếp tục thiết kế giày trượt bằng bánh xe trong một đường, nhưng chúng không được thực hiện nghiêm túc.

Mẫu giày patin 4 bánh 2 hàng.

Ở Berlin, Đức, giày trượt patin được sử dụng trong một vở ba-lê cho các động tác trượt băng khi không thể có băng trên sân khấu. Vở ballet có tên Der Maler oder die Wintervergn Ugungen - Nhạc sĩ hay Niềm vui mùa đông. Trượt băng là một trong những thú vui mùa đông được mô phỏng bởi những người trượt patin.

Năm 1813, Robert John Tyers, một vận động viên trượt băng ở London, đã cấp bằng sáng chế cho một chiếc giày trượt có tên Rolito với năm bánh xe trong một hàng duy nhất ở dưới cùng của một chiếc ủng. Các bánh xe trung tâm lớn hơn các bánh xe ở hai đầu của khung để cho phép người trượt băng cơ động bằng cách thay đổi trọng lượng của mình, nhưng Rolito không thể đi theo một đường cong như giày trượt patin 1 hàng phổ biến ngày nay.

Đến năm 1828, một bằng sáng chế giày trượt patin khác đã được cấp ở Áo cho một nhà sản xuất đồng hồ của Vienna, có tên August Lohner.

Cho đến lúc đó, tất cả các thiết kế đã dành cho giày trượt patin nội tuyến, nhưng phiên bản này giống như một chiếc xe ba bánh, với hai bánh ở phía sau và một ở phía trước. Ông cũng thêm một cái ratchet để ngăn giày trượt ngược.

Giày trượt patin nội tuyến là mẫu giày trượt 4 bánh 1 hàng cho đến ngày hôm nay.

Ở Pháp, Jean Garcin có bằng sáng chế cho "Cingar." Tên được tạo ra bằng cách đảo ngược các âm tiết của tên cuối cùng của mình. Cingar là một skate nội tuyến với ba bánh xe. Garcin đã mở một sân trượt băng, dạy trượt băng và thậm chí viết một cuốn sách có tên Le Vrai Patineur ("Người trượt băng đích thực").Garcin đã phải đóng cửa sân vận động của mình vì số lượng chấn thương trượt băng cho khách hàng quen.

 Vào năm 1863, James Plimpton khởi xướng lịch sử trượt patin quad. Khi ông phát minh ra giày trượt quad, chúng cung cấp khả năng kiểm soát tốt hơn so với các mô hình nội tuyến và dễ sử dụng hơn nhiều. Plimpton đặt một cặp bánh xe ở phía trước và một cái khác ở phía sau. Anh ta đặt các bánh xe lên pivots, để chúng có thể xoay độc lập với khung và chèn đệm cao su, vì vậy người trượt ván có thể nghiêng theo hướng rẽ của họ.

Đến năm 1866, giày trượt Plimpton đầu tiên kẹp vào giày, nhưng thiết kế cải tiến, sử dụng dây đai có khóa thay thế. Plimpton đã lắp đặt một sàn trượt băng trong doanh nghiệp đồ nội thất của mình ở New York, thuê giày trượt cho khách hàng, thành lập Hiệp hội trượt băng New York, giới thiệu các bài kiểm tra trình độ trượt băng, vận hành sân trượt băng ở Đông Bắc và đi du lịch để dạy. Bốn năm sau, các huy chương kiểm tra trình độ đã được đưa ra ở 20 quốc gia nơi giày trượt Plimpton được sử dụng.

Năm 1878, trận đấu khúc côn cầu trên giày Patin (Roller Polo) được diễn ra đầu tiên ở Luân Đôn, Anh, kéo theo đó là sự phát triển ngày càng vượt trội của các môn thể thao trên đôi giày Patin.

* Đến nội dung thi đấu tại thế vận hội

Năm 1884, hiệp hội Patin đầu tiên được thành lập lấy tên là Federation Internationale de Patinage a Roulettes (tạm dịch: Liên Đoàn Patin Quốc Tế). Sau đó được đổi tên thành Federation Internationale de Roller Skating (FIRS) và sử dụng đến ngày nay. Tiếp theo đó, các liên hiệp, hiệp hội, liên đoàn Patin trên khắp thế giới được thành lập nhằm phát triển môn thể thao này.